"Sońka" - Ignacy Karpowicz

 Opis

    W życiu Sońki wszystko skończyło się dawno, dawno temu, wraz z wojną. Przeżyła i poczuła wtedy tyle, że później już ani żyła, ani czuła, mając jedynie wspomnienia i psią obrożę z gotyckim napisem. Przypadkowe spotkanie przy wiejskiej drodze daje początek opowieści, która wreszcie może zostać wysłuchana.
   Powiernikiem Sońki zostaje Igor — wzięty reżyser teatralny — który niespodziewanie znalazł się gdzieś poza zasięgiem sieci komórkowych. Na bieżąco przekształca historię staruszki w sztukę teatralną, tworząc własną wersję wydarzeń. A kiedy zdawać by się mogło, że wyczerpał już limit pomysłów, w wiejskiej chacie pojawia się Ignacy, o którym Igor uporczywie próbował zapomnieć…
   Sońka to wielka, ale kameralna, prosta, choć niełatwa, wyciszona, lecz kipiąca emocjami, pacyfistyczna, a jednocześnie brutalna historia przepełniona miłością. Autor wykorzystuje konwencję romansu wojennego, by opowiedzieć o  kiedyś i teraz; o tu i tam; o piekle i raju pamięci.
   Ignacy Karpowicz po raz kolejny zaskakuje, jeszcze bardziej zachwyca i udowadnia, że po sukcesach Balladyn i romansów oraz ości na dobre wszedł do literackiej superligi.*

 

 Recenzja

   Przyznam, że niełatwo jest mi się zmierzyć z zadaniem stworzenia recenzji dotyczącej tej właśnie powieści. Tak to już bywa z ulubionymi książkami, że myśląc, rozmawiając czy też pisząc o nich możemy mieć zaburzony obiektywizm.
Tak też jest w tym przypadku. Z czystym sumieniem muszę stwierdzić, iż Ignacy Karpowicz to mój ulubiony współczesny polski pisarz. Przeczytałam praktycznie wszystkie jego dzieła i choć Sońka nie jest tą ulubioną to jest na tyle wyróżniającą i zasługującą na zauważenie, iż to właśnie ją postanowiłam tu umieścić.
   Kiedy pierwszy raz miałam okazję ujrzeć szatę graficzną najnowszej powieści Karpowicza od razu wiedziałam, że to będzie coś zupełnie innego. Miałam za sobą już lektury: Niehalo, Ości czy Balladyn i Romansów. Każda z danych książek odznaczała się bardzo bogatą i kolorową szatą graficzną. Coś co powodowało, że po wejściu do księgarni od razu wiedziało się, na której półce stoi Karpowicz ;) Sońka natomiast jest niezwykle skromna. Moglibyśmy rzec, iż jest nijaka. Co miał na celu autor "ubierając" swoją powieść tak, a nie inaczej? Czy chciał zwrócić uwagę jak istotną rolę odgrywa dana powieść w jego życiu autorskim?
   Czytając później wiele wywiadów z Panem Ignacym, będąc na spotkaniach autorskich zapamiętałam jedno: dla Karpowicza Sońka jest dziełem życia. Otwarcie mówi, że to nad nią pracował intensywnie przez wiele lat, a wszystkie inne powieści były tylko "tak pomiędzy" Sońką. Osobiście nie dziwi  mnie ten fakt, gdyż książka jest naprawdę wyjątkowa.
   Co w niej uderzyło mnie najbardziej? Złożyło się na to kilka faktów:
- akcja rozgrywająca się na tzw. pograniczu. Miejscu, gdzie ludność polska obcuje z ludnością białoruską. Miejscu, gdzie mówi się "po prostemu" i w głównej mierze po białorusku. Jako osoba pochodząca z Podlasia byłam zachwycona tym, że miałam możliwość spotkać się z tradycją i ludowością na kartkach książki. Nie mam pojęcia, jak dany zabieg użyty przez autora odbierany jest przez ludzi z innej części Polski. Czy nie działa to drażniąco? Niezrozumiale (chociaż na końcu książki znajduje się słownik, z którego osobiście często korzystałam)?
- fakt, że przedstawiona historia wydarzyła się naprawdę. Karpowicz historię Sońki usłyszał od swojego wuja- malarza Leona Tarasewicza. Historia ta zapadła mu w pamięć na tyle, iż postanowił uczynić z niej dzieło swojego życia. Pisarz nigdy osobiście nie poznał bohaterki swojej  powieści, gdyż nie chciał zaburzać jej spokoju w latach starości.
- uderzyła mnie sama historia, która jest po prostu przerażająco smutna. 

   Nie można jednoznacznie określić o czym jest Sońka. Jeden powie, że jest to powieść o miłości, inny zauważy w niej wątki wojenne, ktoś trzeci stwierdzi, że to powieść o poszukiwaniu sensu i odnalezieniem samego siebie w świecie. I wiecie co? Każdy z nich będzie miał rację.
   Karpowicz opowiada nam historię Soni, która od samego początku swojego życia miała "pod górkę". Jej matka zmarła przy porodzie, została pod opieką ojca, który gwałcił córkę nocami. Z biegiem lat przyszło jej żyć w jeszcze trudniejszych czasach wojny. To właśnie wtedy poznała niemieckiego SS-mana Joachima, którego pokochała ze wzajemnością. Niestety miłość ta ściągnęła na Sonię same kłopoty. Była szykanowana przez całą wieś, oskarżono ją o magię, a jej opinia szeptuchy przetrwała wiele pokoleń.
   Historia miłości Soni i Joachima jest przeraźliwie smutna. Dwoje ludzi, zakochanych w sobie, zupełnie nie znających języka drugiego... prowadziło to do skrajnych sytuacji. Najlepszym przykładem będzie tu opowieść Joachima o mordach popełnionych na Żydach, Sońka natomiast odebrała to jako oświadczyny ukochanego...
   Miłość, która nie miała prawa zaistnieć, cała historia z nią związana zostaje opowiedziana Igorowi, któremu zepsuł się samochód nieopodal domu Sońki.
Pojawienie się tego bohatera sprawia, że kobieta u skraju życia może przekazać swoją historię dalej, ratując ją od zapomnienia. W etapie tym mamy również do czynienia z wewnętrzną przemianą Igora, który odkrywa w sobie Ignacego, o którym dawno chciał zapomnieć, którego się wstydził.

Sońka jest wybitnym dziełem. Na pewno nie każdemu się spodoba, jest to trudna książka. Jedni będą ją pochłaniać, inni odłożą na półkę. Którymkolwiek z tych czytelników jesteś, pamiętaj o jej istnieniu :)

*opis ze strony Wydawnictwa Literackiego